عفونت چشم عمدتا همراه با درد، تورم، خارش یا قرمزی در چشم خواهد بود و وجود هر کدام از این عوامل خبر از عفونی شدن چشم می‌دهد. عفونت‌های چشم بر اساس علت خود به سه دسته خاص تقسیم می‌شوند: ویروسی، باکتریایی و قارچی که درمان هر کدام از این عفونت‌ها متفاوت از نوع دیگر آن است.
خبر خوب اینکه تشخیص این عارضه کار سختی نیست، بنابراین می‌توان سریع و قبل از اینکه عفونت چشم به مراحل حاد و خطرناک برسد برای درمان آن اقدام کرد. در این مقاله همه نکاتی که باید در مورد هشت عفونت شایع چشم دانست، مطرح شده تا بتوان اقدامات لازم را در مورد آن به کار گرفت. با ما همراه باشید.
انواع عفونت چشم
در ادامه به معرفی انواع عفونت چشم خواهیم پرداخت.
۱. عفونت چشم ورم ملتحمه یا چشم صورتی
ملتحمه عفونی یا چشم صورتی یکی از شایع‌ترین عفونت‌های چشمی است. زمانی اتفاق می‌افتد که رگ‌های خونی ملتحمه، بیرونی‌ترین غشای نازک اطراف کره چشم، توسط باکتری یا ویروس، عفونی شوند. در نتیجه چشم‌ها صورتی یا قرمز و ملتهب خواهند شد.
این نوع عفونت گاهی از آلرژی یا قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی مانند کلر در استخرهای شنا به وجود می‌آید. ورم ملتحمه ناشی از باکتری یا ویروس بسیار مسری است که تا دو هفته پس از شروع عفونت همچنان امکان گسترش و انتقال دارد.
علائم عفونت چشم ورم ملتحمه یا چشم صورتی
- رنگ مایل به قرمز یا صورتی در چشم‌ها
- ترشحات آبکی از چشم که هنگام بیدار شدن از خواب غلیظ‌تر خواهد بود
- خارش یا احساس اینکه دائما چیزی در چشم‌ها وجود دارد
- تولید اشک بیشتر از حد معمول، به خصوص فقط در یک چشم
درمان ورم ملتحمه یا عفونت چشم صورتی
- باکتریایی: قطره‌های چشمی آنتی بیوتیک، پمادها یا داروهای خوراکی برای کمک به کشتن باکتری‌های چشم از گزینه‌های درمانی هستند. پس از شروع آنتی بیوتیک، علائم این نوع عفونت در طی چند روز محو می‌شوند
- ویروسی: هیچ درمانی وجود ندارد. علائم بعد از هفت تا ۱۰ روز از بین می‌روند. یک پارچه تمیز، گرم و مرطوب را روی چشم‌ها قرار داده تا ناراحتی را از بین ببرد، همچنین شستن مداوم دست‌ها و پرهیز از تماس با دیگران به روند درمان عفونت چشم صورتی کمک خواهد کرد
- آلرژیک: آنتی هیستامین‌های بدون نسخه (OTC) مانند دیفن هیدرامین یا لوراتادین به تسکین علائم آلرژی کمک می‌کنند. آنتی هیستامین‌ها به عنوان قطره برای عفونت چشم قابل مصرف هستند و قطره‌های چشمی ضد التهاب نیز به رفع علائم کمک می‌کنند
۲. عفونت چشم کراتیت
کراتیت عفونی زمانی اتفاق می‌افتد که قرنیه فرد عفونی شود. قرنیه لایه شفافی است که مردمک و عنبیه را می‌پوشاند. کراتیت از یک عفونت (باکتری، ویروسی، قارچی یا انگلی) یا آسیب چشم ناشی می‌شود. کراتیت به معنای تورم قرنیه است و همیشه عفونی نخواهد بود.
علائم عفونت چشم کراتیت
- قرمزی و تورم در چشم
- درد و ناراحتی چشم
- تولید اشک بیشتر از حد معمول یا ترشح غیر طبیعی
- درد یا ناراحتی زمانی که پلک‌ها باز و بسته می‌شود
- از دست دادن مقداری بینایی یا تاری دید
- حساسیت به نور
- احساس بودن چیزی در چشم
علت عفونت چشم کراتیت
- استفاده از لنزهای تماسی
- ضعیف بودن سیستم ایمنی بدن در اثر شرایط یا بیماری
- زندگی در جایی که مرطوب و گرم است
- استفاده از قطره‌های کورتیکواستروئیدی برای یک بیماری چشمی
- آسیب دیدگی چشم به خصوص توسط گیاهان دارای مواد شیمیایی
درمان عفونت چشم کراتیت
- باکتریایی: قطره‌های چشمی ضد باکتری معمولا عفونت کراتیت را طی چند روز از بین خواهند برد. آنتی بیوتیک‌های خوراکی معمولا برای درمان عفونت‌های شدیدتر توصیه می‌شوند
- قارچی: برای از بین بردن ارگانیسم‌های قارچی که باعث کراتیت شده‌اند، به قطره‌های چشمی ضد قارچ یا دارو نیاز است، درمان عفونت قارچی کراتیت امکان دارد هفته‌ها تا ماه‌ها طول بکشد
- ویروسی: هیچ راهی برای از بین بردن ویروس وجود ندارد. داروهای ضد ویروسی خوراکی یا قطره‌های چشمی می‌توانند به توقف عفونت در چند روز تا یک هفته کمک کنند. علائم عفونت کراتیت ویروسی ممکن است بعدا حتی با درمان دوباره عود کنند
۳. عفونت چشمی اندوفتالمیت
اندوفتالمیت، التهاب شدید داخل چشم است که در نتیجه عفونت باکتریایی یا قارچی به وجود می‌آید. عفونت‌های قارچی کاندیدا شایع‌ترین علت اندوفتالمیت هستند.
این وضعیت عمدتا پس از جراحی‌های خاص چشم مانند جراحی آب مروارید اتفاق می‌افتد، اگرچه این اتفاق نادر به نظر می‌رسد. امکان دارد عفونت چشم اندوفتالمیت پس از نفوذ یک جسم به چشم رخ دهد. برخی از علائمی که باید مراقب آنها بود، به ویژه پس از جراحی یا آسیب چشم، عبارتند از:
- درد چشم خفیف تا شدید
- از دست دادن کامل یا جزئی بینایی
- تاری دید
- قرمزی یا تورم اطراف چشم و پلک‌ها
- چرک یا ترشح چشم
- حساسیت به نورهای روشن
درمان عفونت چشم اندوفتالمیت
درمان بستگی به عامل ایجاد عفونت و شدت آن دارد. ابتدا به آنتی بیوتیک‌هایی نیاز خواهد بود که مستقیما با یک سوزن مخصوص به چشم تزریق می‌شوند تا عفونت را متوقف سازند. برای تسکین التهاب چشم ناشی از عفونت اندوفتالمیت واکسن کورتیکواستروئید گزینه مناسبی خواهد بود.
اگر چیزی وارد چشم شده و عفونت ایجاد کرده باشد، باید فورا آن را خارج کرد. در این موارد برای تخلیه عفونت چشم و همچنین خارج ساختن جسم خارجی باید به دنبال مراقبت‌های پزشکی اورژانسی بود. به شدت باید از اقدام خودسرانه برای خارج ساختن شی خارجی از چشم پرهیز کرد.
پس از براداشتن شی از داخل چشم و مصرف آنتی بیوتیک‌ها طی چند روز علائم بهبودی، خود را نشان خواهد داد.
۴. عفونت چشم بلفاریت
بلفاریت التهاب پلک‌ها و چین‌های پوستی است که چشم‌ها را می‌پوشاند. این نوع التهاب معمولا به دلیل گرفتگی غدد چربی داخل پوست پلک در پایه مژه‌ها به وجود می‌آید. البته امکان دارد بلفاریت توسط باکتری نیز ایجاد شود.
علائم عفونت چشم بلفاریت
- قرمزی چشم یا پلک، خارش، تورم
- چرب شدن پلک
- احساس سوزش در چشمان
- احساس حضور جسمی خارجی در چشم
- حساسیت به نور
- تولید اشک بیشتر از حد معمول
- پوسته روی مژه‌ها یا گوشه چشم
علل ایجاد عفونت چشم بلفاریت
- افراد دارای شوره سر یا ابرو معمولا دچار عفونت چشم بلفاریت می‌شوند
- حساسیت به آرایش چشم یا صورت
- غدد چربی دارند که به درستی کار نکند
- شپش و کنه روی مژه‌ها
- مصرف داروهای خاصی که بر سیستم ایمنی بدن تاثیر بگذارد
درمان عفونت چشم بلفاریت
- شستن پلک‌ها: با آب تمیز و یک حوله گرم، مرطوب و تمیز روی پلک‌ها بمالید تا تورم و عفونت چشم را از بین ببرد
- استفاده از قطره‌ها یا پمادهای کورتیکواستروئیدی برای کمک به التهاب
- استفاده از قطره‌های چشمی روان‌کننده برای مرطوب کردن چشم‌ها و جلوگیری از تحریک ناشی از خشکی
- مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها به عنوان داروهای خوراکی، قطره‌های چشمی، یا پمادهایی که روی پلک‌ها زده می‌شود
۵. عفونت چشم گل مژه
گل مژه (که هوردئولوم نیز نامیده می‌شود) برآمدگی جوش مانندی است که از غده روغنی در لبه‌های بیرونی پلک به وجود می‌آید. این غدد با پوست مرده، روغن و سایر مواد مسدود می‌شوند و اجازه می‌دهند باکتری‌ها در غده بیش از حد رشد کنند. عفونت حاصل باعث ایجاد گل مژه خواهد شد.
علائم عفونت چشم گل مژه
- درد یا حساسیت
- خارش یا سوزش
- ورم
- ایجاد پوسته اطراف پلک
- افزایش تولید اشک
برخی از درمان‌های گل مژه
- چند بار در روز یک پارچه تمیز، گرم و مرطوب را به مدت ۲۰ دقیقه روی پلک‌های خود بمالید
- از آب و صابون ملایم و بدون بو برای تمیز کردن پلک‌ها استفاده کنید
- مصرف مسکن‌های بدون نسخه (OTC) مانند استامینوفن برای کمک به درد و تورم
- توقف استفاده از لنزهای تماسی یا آرایش چشم تا زمانی که عفونت برطرف شود
- استفاده از پمادهای آنتی بیوتیک برای کمک به از بین بردن رشد بیش از حد عفونت چشم
اگر درد یا تورم حتی با درمان بدتر شد باید به پزشک مراجعه کرد. گل مژه باید در عرض هفت تا ۱۰ روز ناپدید شود.
۶. عفونت چشم یووئیت
یووئیت زمانی اتفاق خواهد افتاد که یووه چشم فرد در اثر عفونت ملتهب شود. Uvea لایه مرکزی کره چشم است که خون را به شبکیه منتقل می‌کند. شبکیه بخشی از چشم است که تصاویر را به مغز منتقل می‌کند.
یووئیت اغلب ناشی از شرایط سیستم ایمنی، عفونت‌های ویروسی یا آسیب‌های چشمی خواهد بود و معمولا هیچ مشکل طولانی مدتی ایجاد نمی‌کند، اما اگر یک مورد شدید درمان نشود، امکان دارد فرد بینایی خود را از دست بدهد.
علائم عفونت چشمی یووئیت
- قرمزی چشم
- درد
- میدان بینایی شناور و کم می‌شود
- حساسیت به نور
- تاری دید
درمان‌هایی برای عفونت چشم یووئیت
- استفاده از عینک آفتابی تیره
- قطره‌های چشمی که مردمک چشم را برای تسکین درد باز می‌کند
- قطره‌های کورتیکواستروئیدی یا استروئیدهای خوراکی که التهاب را تسکین می‌دهند
- تزریق چشم برای درمان علائم
- آنتی بیوتیک‌های خوراکی برای عفونت‌هایی که فراتر از چشم گسترش یافته‌اند
- ترک داروهایی که سیستم ایمنی را تضعیف می‌کنند
یووئیت معمولا با شروع درمان پس از چند روز بهبود پیدا می‌کند. نوعی از یووئیت که پشت چشم را تحت تاثیر قرار می‌دهد، به نام یووئیت خلفی بیشتر طول می‌کشد. اگر عفونت چشم یووئیت به دلیل یک بیماری زمینه‌ای ایجاد شده باشد، تا چند ماه طول خواهد کشید.
۷. عفونت چشم سلولیت
سلولیت پلک یا سلولیت اطراف چشم زمانی بروز می‌یابد که بافت‌های چشم عفونی شوند. اغلب به دلیل آسیبی مانند خراش در بافت‌های چشم به وجود می‌آید که باکتری‌های عفونی مانند استافیلوکوک را وارد چشم می‌کند یا از عفونت‌های باکتریایی ساختارهای مجاور مانند عفونت‌های سینوسی ایجاد می‌شود.
کودکان خردسال بیشتر در معرض ابتلا به سلولیت هستند زیرا به دلیل نوع باکتری که باعث ایجاد این بیماری می‌شود، در معرض خطر عفونت بیشتری قرار دارند.
علائم سلولیت شامل قرمزی و تورم پلک و همچنین تورم پوست چشم است. معمولا هیچ گونه درد یا ناراحتی چشمی همراه با عفونت چشمی سلولیت نخواهد بود
راه‌های درمانی عفونت چشم سلولیت
- برای تسکین التهاب، باید یک حوله گرم، مرطوب و تمیز را هر بار به مدت ۲۰ دقیقه روی چشم قرار داد
- مصرف آنتی بیوتیک‌های خوراکی، مانند آموکسی سیلین یا آنتی بیوتیک‌های IV برای کودکان زیر ۴ سال
- انجام عمل جراحی برای کاهش فشار داخل چشم در صورتی که عفونت بسیار شدید شود (این به ندرت اتفاق می‌افتد)
۸. عفونت چشم ناشی از تبخال چشمی
تبخال چشمی زمانی رخ می‌دهد که چشم توسط ویروس هرپس سیمپلکس (HSV-1) آلوده شود.
تبخال چشم از طریق تماس با فردی که دارای عفونت HSV-1 فعال است، منتقل می‌شود، نه از طریق تماس جنسی (که HSV-2 است). علائم معمولا یک چشم را در یک زمان آلوده می‌کند و عبارتند از:
- درد و سوزش چشم
- حساسیت به نور
- تاری دید
- پارگی بافت چشم یا قرنیه
- ترشح غلیظ و آبکی
- التهاب پلک
علائم معمولا پس از هفت تا ۱۰ روز، تا چند هفته، بدون درمان خود به خود از بین خواهد رفت.
درمان عفونت چشم ناشی از تبخال چشمی
- استفاده از داروهای ضد ویروسی، مانند آسیکلوویر به عنوان قطره چشم، داروهای خوراکی، یا پمادهای موضعی
- پاک کردن قرنیه با پنبه برای خلاص شدن از شر سلول‌های عفونی
- استفاده از قطره‌های کورتیکواستروئیدی برای تسکین التهاب در صورت گسترش بیشتر عفونت به داخل چشم
عفونت چشم کودکان چیست؟
عفونت‌های چشمی در بین کودکان به خصوص در مدارس، مهدکودک‌ها و زمین بازی شایع است. رایج‌ترین عفونت چشم کودکان، ورم ملتحمه است و زمانی رخ می‌دهد که قسمت سفید چشم (ملتحمه) و پلک‌های داخلی ملتهب شود. این بیماری باعث می‌شود کودک چشم‌های قرمز و متورم همراه با ترشحات مخاطی داشته باشد.
علائم و نشانه‌های عفونت چشم کودکان چیست؟
- خشکی چشم
- خارش
- حساسیت به نور
- درد
- ترشحات چرک یا مخاطی
- سرخی چشم
- تورم
- پاره شدن
علل عفونت چشم کودکان چیست؟
عفونت چشم کودکان معمولا توسط همان باکتری‌ها و ویروس‌هایی ایجاد می‌شود که سرماخوردگی، آنفولانزا، عفونت گوش، گلودرد یا عفونت سینوسی را به وجود می‌آورند. عفونت چشم می‌تواند به سرعت در یک کلاس درس یا مهدکودک گسترش یابد، زمانی که کودکانی که میکروب روی دست‌های خود دارند مرتبا چشمان خود را لمس کرده یا مالش می‌دهند.
نوزادان تازه متولد شده می‌توانند از باکتری‌های کانال زایمان به عفونت چشم مبتلا شوند، به همین دلیل است که همه نوزادان بلافاصله پس از تولد پماد آنتی بیوتیک در چشم خود دریافت می‌کنند.
۷ درمان خانگی عفونت چشم
قبل از استفاده از داروهای خانگی برای درمان چشم، بهتر است با یک متخصص چشم مشورت شود. برخی از عفونت‌های چشمی جدی هستند و با درمان‌های خانگی امکان درمان ندارند.
۱. درمان عفونت چشم با آب نمک
آب نمک یکی از موثرترین درمان‌های خانگی برای عفونت چشم است. محلول سالین استریل شبیه قطرات اشک و روشی است که چشم را به طور طبیعی تمیز می‌کند. نمک خاصیت ضد میکروبی نیز دارد و به همین دلیل، تنها منطقی است که عفونت‌های چشم را به طور موثر درمان خواهد کرد.
۲. درمان عفونت چشم با چای
از گذشته‌های دور تاکنون استفاده از چای به عنوان دارویی برای درمان بیماری‌های چشمی همواره رواج داشته است. تئین ماده‌ی موجود در چایی موجب کاهش التهاب و قرمزی چشم خواهد شد. این ماده موجود در چایی با انقباض رگ‌های ملتحمه چشم التهاب و قرمزی را از بین می‌برد. ولی فراموش نکنید که این شیوه درمان، موقتی و به عنوان یک راه‌کار درمانی مطمئن قابل استناد نیست.
حتی امکان دارد چای حاوی آلودگی یا گرده گیاهان دیگر باشد که خود این موضوع یک خطر جدی به همراه دارد. چون این آلودگی یا گرده از راه مجرای اشک وارد چشم شده و موجب بروز عفونت خواهد شد. گاهی به آلرژی چشم و در نهایت به قرمزی و التهاب منتهی می‌شود.
توجه داشته باشید که عفونت چشم بر اثر استفاده از چای در کودکان بیشتر از بزرگسالان است چون مجرای اشک آنها عملکرد ضعیف‌تری دارد.
３. کمپرس گرم کاهش‌دهنده عفونت چشم
اگر چشم‌های فردی زخم، عفونی یا تحریک شده باشد، کمپرس گرم کمک کننده خواهد بود. مطالعه‌ای در سال ۲۰۱۴ بر روی ۲۲ شرکت‌کننده نشان داد که کمپرس گرم سلامت چشم را در افرادی که چشم‌های عفونی و ملتهب دارند، بهبود می‌بخشد.
مروری بر مطالعات سال ۲۰۱۲ نشان داد که کمپرس گرم برای مبتلایان به بلفاریت کمک کننده است، وضعیتی که شامل ملتهب شدن پلک و پوسته پوسته شدن آن می‌شود. علاوه بر این، آکادمی چشم‌پزشکی آمریکا استفاده از کمپرس گرم را برای تسکین علائم چشم صورتی پیشنهاد می‌کند.
کمپرس‌های گرم ممکن است عفونت چشم ناشی از گل مژه را تسکین دهد، زیرا انسدادهای ایجاد کننده گل مژه را کاهش می‌دهد.
۴. کمپرس سرد راهی برای کاهش عفونت چشم
همانند کمپرس گرم، کمپرس سرد دقیقا عفونت چشم را درمان نمی‌کند فقط علائم ناراحتی مرتبط با بیماری‌های چشمی خاص را کاهش می‌دهد. در صورت آسیب‌دیدگی و عفونت چشم، کمپرس سرد تورم را کاهش خواهد داد.
۵. شستن ملحفه‌ها راهی برای جلوگیری و کنترل ابتلا به عفونت چشم
حوله‌ها و روبالشی‌ها را هر روز در صورت ابتلا به عفونت چشم مانند ورم ملتحمه باید شست. از آنجایی که این اقلام با چشم عفونی تماس دارند، عفونت را به چشم دیگر سرایت خواهند داد یا باعث می‌شوند که فرد دیگری در خانواده به عفونت مبتلا گردد. از آب گرم و مواد شوینده برای شستن و از بین بردن باکتری‌های روی ملحفه‌ها استفاده شود.
۶. پرهیز از آرایش برای جلوگیری از عود عفونت چشم
برای جلوگیری از مواردی مانند عفونت چشم، مواد آرایشی چشم مانند ریمل، سایه و خط چشم را باید کنار گذاشت. در صورت ابتلا به عفونت چشم باید آرایش چشم و صورت و همچنین استفاده از برس‌های آرایشی را به طور کامل کنار گذاشت. این تضمین می‌کند که دوباره چشم به عفونت آلوده نمی‌شود.
۷. چای کیسه‌ای درمانی برای عفونت چشم
قرار دادن چای کیسه‌ای خنک روی چشم در حالی که بسته هستند راهی برای آرامش و استراحت محسوب می‌شود. برخی می‌گویند که این روش یک درمان خانگی موثر برای عفونت چشم است.
برخی از انواع چای‌ها دارای خواص ضد التهابی و تسکین دهنده هستند. به عنوان مثال، مطالعات نشان داده است که چای سبز، بابونه و چای سیاه، همه دارای خواص ضد التهابی هستند. به همین دلیل، استفاده از چای کیسه‌ای روی چشم‌ها به عنوان راهی موثر برای کاهش تورم مورد استفاده قرار می‌گیرد.
با توجه به اینکه درمان‌های ضد التهابی علائم عفونت چشم را تسکین می‌دهند، پس خواص ضد التهابی چای باید عفونت چشم را درمان کند.
۸. درمان عفونت چشم با عسل
چند مطالعه پیامدهای مثبتی را برای استفاده از قطره چشم عسل در راستای کمک به درمان عفونت چشم نشان می‌دهد. برای استفاده از عسل تحقیقات بیشتری لازم است، آنچه در حال حاضر می‌دانیم در خصوص درمان عفونت چشم با عسل در اینجا گردآوری شده است:
عسل دارای خواص ضد باکتریایی و ضد میکروبی است که شاید بتوان آن را به عنوان یک درمان خانگی موثر برای عفونت چشم تبدیل کرد. یک بررسی در سال ۲۰۱۶ نشان داد که عسل یک درمان موثر برای برخی بیماری‌های چشمی به شمار می‌رود.
یک مطالعه نشان داد که قطره چشمی عسل احتمال دارد یک درمان موثر برای کراتوکونژونکتیویت باشد. کراتوکونژونکتیویت یک بیماری مزمن است که در آن قرنیه به دلیل خشکی، ملتهب خواهد شد.
خشکی چشم، وضعیتی که در آن مجاری اشکی، مایع کافی برای روان کردن چشم تولید نمی‌کند، امکان دارد با قطره چشم عسل درمان شود.
مشکل این مطالعات در این نکته است که هنوز به صورت جامع و بالینی مورد بررسی قرار نگرفته‌اند و خطر ابتلا به عفونت همچنان بیشتر از مزایای بالقوه استفاده آنها خواهد بود. به یاد داشته باشید، هرگز نباید عسل را مستقیما در چشم قرار داد و فعلا استفاده از قطره عسل برای درمان عفونت چشم توصیه نمی‌شود.
یادداشت پایانی در خصوص عفونت چشم
عفونت چشم امکان دارد در اثر تحریک، مانند دریافت مقدار کمی از یک ماده شیمیایی در چشم ایجاد شود. همچنین پس از یک آسیب جزئی چشم یا یک خراش کوچک روی قرنیه بروز عفونت چشم دور از ذهن نخواهد بود. در صورت عدم درمان، برخی از انواع عفونت های چشمی می توانند به سرعت به چشم آسیب برسانند.
ولی به یاد داشته باشید در اغلب عفونت‌های چشم باکتری‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها یا ویروس‌ها چشم را آلوده می‌کنند. برخی از عفونت‌ها تنها یک چشم را درگیر، در حالی که برخی دیگر هر دو را تحت تاثیر قرار می‌دهند. انواع مختلفی از عفونت چشم وجود دارد که بسته به علل بیماری و قسمت خاصی از چشم که تحت تاثیر قرار گرفته است، طبقه بندی می‌شوند.
ورم ملتحمه یا چشم صورتی عفونت شایع در بین کودکان و بسیار مسری شناخته شده است. عامل آن آدنو ویروس نوعی ویروس سرماخوردگی است.
یکی دیگر از عفونت‌های رایج چشم، گل مژه است، عفونتی که پلک را درگیر می‌کند. در حالی که برخی از انواع عفونت چشم به راحتی با دارو درمان می‌شوند، عده‌ای دیگر مسری هستند. در واقع، آنها معمولا با سایر بیماری‌های ویروسی و مقاربتی مرتبط هستند.
نظر شما